Hình thức sửa đổi theo niệm Phật

a. Sửa theo việc
Như hôm trước sát sanh, nay cấm sát sanh. Như hôm trước nóng giận, nay cấm nóng giận. Như vậy là sửa trên sư việc. Kềm ngọn mà không sửa gốc, điều đó rất khó, vì gốc bịnh vẫn còn. Kềm được tật này, tật khác lại trồi lên. Cho nên sửa ngọn không phải là môt phương pháp trừ sạch được bịnh gốc.
b. Sửa trên lý
Người khéo sửa lỗi, trước khi đặt điều cấm phải biết suy nghĩ lý do tại sao. Như lỗi sát sanh, phải hiểu rằng : Trời thích muôn loài vượng sống, không thích tàn sát. Mỗi loài vật đều muốn sống, đều sợ  chết. Giết chúng để  nuôi thân ta, lương tâm nào chấp nhận? Hơn nữa, đối với những loài vật bị giết, nào bị dao cắt, nào bị chảo chiên, những khổ đau đớn, thấu đến cốt tủy. Còn đối với chúng ta, giết chúng để  trưng bày cao lương mỹ  vị, ăn xong rồi cũng hết. Nếu ta thay thế  bằng ăn chay vẫn có thể  no bụng. Tại sao lại phải giết chúng để  tổn phước của mình ?Hơn nữa, nghĩ đến những loài vật có sanh mạng  đều có linh tánh và tri giác. Mà đã có linh tánh và tri giác thì chúng với ta cùng một bản thể. Chúng ta đã cảm thấy xấu hổ vì không đủ đạo đức để chúng kính ta thân ta (*), mà sao lại còn mỗi ngày giết chúng để chúng mãi thù ta oán ta ? Khi nghĩ đến như thế, sẽ thấy miếng thịt mà đau lòng thương xót, làm sao nuốt nổi ?
Như hôm trước nóng giận, nên nghĩ rằng : Ai cũng có sự  sơ sót, ta phải thông cảm. Nếu ai xâm chạm đến ta một cách phi lý, vậy lỗi người đó, can chi với ta? Có gì mà giận?Lại nghĩ thêm: Không hào kiệt nào mà tự  cao, cho mình là đúng hết. Không người trí
thức nào mà cứ oán trời trách người khi gặp những chuyện không vừa ý. Khi sự việc xảy đến không vừa ý, chỉ  vì đức hạnh ta tu còn kém, lòng chân thành chưa đủ  để  cảm  ứng trời mà thôi. Nếu mọi việc chúng ta đều biết tự  xét lại, thì dù gặp người hủy báng ta đó đều là cơ hội cho ta rèn luyện. Ta phải cảm thấy mừng mới đúng, có gì mà phải tức giận ? Hơn nữa, nếu ta nghe lời phỉ  báng mà không giận, thì dù lời hủy báng ác độc đến đâu, chẳng khác nào như đem lửa đốt trời, chẳng cháy được gì, rồi cũng sẽ  tắt. Ngược lại, nếu nghe những lời phỉ báng mà nổi giận. Dù hết lời biện hộ, chẳng khác nào như con tằm nhả tơ, tự  trói buộc mình mà thôi. Sự  nóng giận tai hại vô ích. Mỗi lần gặp lỗi lầm ta đều phải bình tĩnh sáng suốt để thấy lý của nó, khi lý đã rõ thì việc làm lỗi tự động sẽ dứt.
c. Sửa trong tâm
Thế  nào  là  sửa  trong  tâm  ?  Lỗi  lầm  thiên  hình  vạn  dạng  đều  do  tâm  tạo.  Nếu  tâm  ta không động  (1)  thì thiện ác  (2)  đâu mà có ? Những thói hư tật xấu như háo sắc, ham danh, tham của, hay nóng giận, v.v. đâu cần sửa từng điều một, chỉ  cần một lòng hướng thiện là chánh niệm hiễn bày trong lòng, tà niệm tất nhiên không chổ  dung thân. Như mặt trời mọc lên thì quỷ quái phải tìm đường lẩn trốn. Đây là chỗ then chốt của lý này. Tội do tâm tạo, sửa cũng do tâm. Như muốn trừ  một cây độc, chỉ  cần đốn ngay gốc, đâu cần bẻ  từng lá và chặt từng nhánh ?Nói chung, phương pháp hay nhất là sửa tâm vì khi gặp cảnh, tâm luôn thanh tịnh. Ta biết rõ những gì đang xẩy ra trong tâm. Nếu thấy tâm động, vọng niệm nổi lên, ta liền phát hiện mà không theo. Không theo thì lỗi đâu mà có ? Trong trường hợp áp dụng phương pháp sửa tâm không được, ta có thể dùng phương pháp lý luận để loại tà niệm. Nếu vẫn làm không được, ta còn có phương pháp giới luật để  cấm cản. Ta có thể  áp dụng cả  ba phương pháp cùng  một  lúc  vẫn  không  sao.  Nhưng  nếu  chỉ  cố  chấp  vào  phương  pháp  thấp  mà  bỏ  hẳn phương pháp cao là không hay rồi đó.
Chú thích:
(1) Tâm động : khi ngoại cảnh liên quan đến ta (chấp ngã), lòng  bị  tác động và trở  nên nóng bổng (động) mà ý nghỉ  (vọng niệm) nổi lên, liền có phản  ứng hành động. Ngược lai, nếu tu tâm có công phu, khi gặp cảnh, lòng bình tỉnh, trí sáng suốt.
(2) Tâm không động không thiện ác : Như đi ngoài đường gặp người bên cạnh té xỉu. Ngay lúc đó, ý nghỉ chưa khởi, ta phản ứng theo bản tánh, không có thiện ác. Sau lúc đó, nếu tâm động thì người thiện tính theo thiện, người ác tính theo ác.

Kết quả sửa đổi

Khi phát nguyện sửa đổi , chúng ta một mặt cần đến bạn bè nhắc nhở, mặt khác phải xin quỷ  thần  chứng  minh  gia  hộ.  Thành  tâm  sám  hối,  ngày  đêm  không  ngừng.  Sớm  thì  sau  7 ngày, 14 ngày, trễ thì một tháng, hai tháng hay nhiều nhất là ba tháng sẽ có kết quả. Như lòng cảm thấy nhẹ nhàng khoan khoái, trí tuệ bừng sáng. Vì thế khi gặp phải những chuyện rắc rối
khó giải quyết hay những việc nhỏ  nhoi buồn phiền ta đều có thể  giải quyết nhanh chóng rõ ràng. Khi gặp chuyện oán thù đều có thể  hòa giải thành vui. Hoặc nằm mơ thấy nhả  ra đồ  dơ bẩn, hoặc thấy Phật, Bồ tát đưa tay tiếp đón, hoặc thấy nhẹ nhàng bay bổng, hoặc thấy lâu đài lộng lẫy, cờ và lọng bằng châu báu v.v… Những cảnh thù thắng đó nói lên nghiệp tội đã được tiêu trừ. Nhưng đừng nên vì vậy mà kiêu ngạo thỏa mãn, làm đứt đoạn con đường tiến lên.Ngày xưa có ông Cự  Bá Ngọc. Lúc  ông hai mươi tuổi đã cảm thấy không còn lỗi gì đểsửa nữa. Nhưng khi ông lên hai mươi mốt tuổi, nhìn lại tuổi hai mươi vẫn còn sót lại lỗi chưa sửa hết. Lên hai mươi hai tuổi vẫn còn thấy lỗi của tuổi hai mươi mốt chưa sửa hết. Vẫn còn thấy mình còn lờ  dờ,  chưa hết mình. Cứ  thế  cố  gắng cải sửa thêm nữa và thêm nữa, từ  năm này qua năm nọ, mãi đến năm năm mươi tuổi, vẫn còn thấy năm bốn mươi chín tuổi còn sót lỗi. Ngày xưa người ta sửa lỗi kỹ lưỡng đến như thế đó. Chúng ta đều là giới phàm phu, lỗi lầm đầy mình. Xưa không thấy lỗi nay thấy lỗi là chứng tỏ ta đã có tiến bộ, có thêm trí tuệ. Nếu nhìn lại quá khứ mà không thấy lỗi nào, thật sự người đó sống quá hời hợt không thấy gì cả. Ngược lại, nếu con người có nhiều lỗi lầm sâu nặng, sẽ  có những triệu chứng như tâm thần bị  hỗn loạn bế  tắt, hay lãng trí trầm trọng. Hay tự  nhiên cảm thấy bực bội không lý do. Hoặc gặp người phẩm hạnh cao quý thì cảm thấy hổ thẹn, ủ ê. Hoặc nghe người bàn luận điều đúng lẽ  phải mà cảm thấy không vui. Hoặc giúp người lại bị  người hiểu lầm oán trách. Hoặc ngủ  không  yên,  nhiều  ác  mộng.  Nếu  trầm  trọng  sẽ  phát  ngôn  bừa  bãi,  điên  cuồng.  Đó  là tướng của người làm nhiều tội ác. Nếu ai cảm thấy mình đúng trong trường hợp này nên lập tức quyết chí phấn đấu cải sửa, dứt khoát bỏ hết những tánh ác tật xấu, làm lại đời mới. Đùng nên trễ nãi.

-Trích-

Liễu Phàm Từ Huấn